EEN NIEUWE NAPOLEON?

Mei 2025

Weer een blik in het oude archief van Weesperkarspel:

Op den derden september agtien honderd en elf voor den middag om twaalf uuren is voor mij Pieter Haring Maire van Weespercarspel, canton Weesp, Arrondisement Amsterdam, Departement van de Zuiderzee gecompareerd (is verschenen voor -TK) Dirk van Nes koehouder woonende aan de Noordzijde van het Smal Weesp in deze gemeente.

 Deze ‘ koehouder’ kwam zijn pasgeboren kind aangeven. Dat doet hier verder niet toe. Wat opvallend is, is de aanhef.

Na de ouderwetse datum- en tijdaanduiding komt eerst de naam Haring; een nog steeds vertrouwde familienaam in onze omgeving. Maar dan ‘Maire’, het Franse woord voor burgemeester. Hoe zat dat? We gaan meer dan twee eeuwen terug in de tijd.

Nederland was van 1795 tot 1813 door de Fransen bezet. Eerst was er nog enige zelfstandigheid onder de Bataafse Republiek. In 1806 echter, besloot Napoleon die op te heffen en het Koninkrijk Holland te stichten met zijn broer, Lodewijk Napoleon, als koning. In 1811 had de keizer het gehad met die eigenzinnige broer en lijfde hij Nederland in bij Frankrijk.

Daar begint onze wat vreemde inschrijving in de burgerlijke stand. Het land, dat dus geen land meer was, maar een onderdeel van Frankrijk, kreeg dezelfde indeling als dat land. Gemeenten moesten minstens vijfhonderd inwoners hebben en werden communes genoemd. Een aantal ‘communes’ vormden een canton, een aantal van deze eenheden een arrondisement, die samen een departement vormden. Het grondgebied van Nederland ging uit zeven departementen bestaan. Weespercarspel lag in het departement Zuiderzee, dat werd samengesteld uit de provincies Noord-Holland en Utrecht.

Als u wel eens in Frankrijk komt, weet u waarschijnlijk dat daar nog steeds de indeling in departementen bestaat.

De nieuwe indeling van ons land heeft maar twee jaar geduurd. In 1813 wordt Napoleon verslagen en naar Elba verbannen en Willem 1 wordt koning van Nederland. Wat opvalt, is dat al meteen de nieuwe regels zijn ingevoerd. De ambtenarij voert ze punctueel uit, ook al worden die regels door een bezetter opgelegd.

Ons document is van drie september 1811. In de zomer van dat jaar logeert keizer Napoleon in het Paleis op de Dam, waar hij net zijn broer van diens functie had ontheven. In enkele uren vaardigt Napoleon een grote hoeveelheid decreten uit. “Als orders op een slagveld rollen de teksten uit zijn mond”:

de inlijving door Frankrijk en de daarbij behorende nieuwe indeling van ons gebied en de herziening van het systeem van rechtspraak. Het kadaster wordt ingesteld, de wegen krijgen nummers. Veel mensen hadden nog geen achternaam; die moest je verplicht kiezen. Dat dat soms tot vreemde keuzes heeft geleid, zien we nog steeds. Zaandam wordt een stad…. En nog veel meer. Gezegd moet worden dat veel van deze regels tot op de dag nog wordt gebruikt.

Napoleon was een dictator. Iemand die ‘dicteert’  wat er gedaan moet worden. Niets nieuws als je kijkt naar Trump, die een stroom decreten op ons loslaat!